Te zwaar om te rijden?

We beginnen met het slechte nieuws. Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu had in 1990 een op de drie volwassen Nederlanders (35,1%) matig of ernstig overgewicht. Dat aantal was in 2017 48,8%. Het percentage mensen met alleen ernstig overgewicht (obesitas) is in dezelfde periode verdubbeld van 6,2 tot 13,9%. Opvallend is dat overgewicht in de periode 1990-2017 meer voorkwam bij mannen dan bij vrouwen, maar dat vrouwen vaker lijden aan obesitas. De percentages overgewicht en obesitas stegen bij zowel mannen als vrouwen significant in dezelfde periode. 

RICHTLIJN

Als ‘de gemiddelde Nederlander’ dikker wordt, ligt het voor de hand dat dat ook geldt voor ‘de gemiddelde ruiter’. Het blijkt ook een trend die de hippische bedrijven in Nederland signaleren. Exacte cijfers heeft brancheorganisatie FNRS niet, maar vaststaat dat het onderwerp leeft bij hippische ondernemers. Sommige ondernemers, zowel topsportstallen als maneges, namen maatregelen vanwege het toenemende gewicht van hun klanten. Anderen geven aan in elk geval behoefte te hebben aan een richtlijn. De organisatie geeft daarom enkele adviezen. De vraag is wanneer iemand te zwaar is om op een paard of pony te stappen en hoe een hippische ondernemer daarmee om moet gaan. Onderzoek naar het effect van overgewicht van de ruiter op het paard wordt al gedaan sinds de jaren tachtig. Over het algemeen ondervinden paarden weinig problemen met tussen de 15 en 20% van hun eigen gewicht. Dit is inclusief tien kilo voor het harnachement. Een voorbeeld: een paard met een gewicht van 600 kilo kan bij gemiddeld 17,5% van zijn eigen gewicht dan 105 minus 10 kilo (harnachement) is 95 kilo dragen. Dit is de richtlijn die de FNRS en de KNHS aanhouden.  

VEEL FACTOREN

Dit is een handvat. Een ideale gewichtsratio voor paard en ruiter is moeilijk te bepalen, blijkt uit onderzoek, want ook andere factoren spelen een rol. Het lastige aan de ratio ruitergewicht-paardengewicht is ook dat die impliceert dat een zwaarder paard per definitie een zwaardere ruiter kan dragen. De vraag is of dit juist is. Onlangs verscheen een onderzoek in de media dat liet zien dat overmatig ruitergewicht rugpijn kan veroorzaken bij paarden. Op de redactie gingen we rechtop zitten. Boven een bepaald gewicht maar niet meer rijden dan? Of is dat te  kort door de bocht? Het onderzoek is van de Britse dr. Sue Dyson, hoofd Klinische Orthopedie bij het Centre for Equine Studies van de Animal Health Trust in Newmarket. Dyson deed al eerder onderzoek naar het effect van ruitergewicht. In het recente onderzoek keek ze naar de invloed van de ruiter op de gang en op het gedrag van het paard. Zes paarden werden gereden door vier ruiters van ongeveer hetzelfde niveau maar met een ander gewicht, waardoor 24 combinaties konden worden gemaakt. De ruiters werden gewogen met hun rijkleren aan en ingedeeld als ‘licht’, ‘normaal’, ‘zwaar’ en ‘heel zwaar’. Dyson constateert dat zware ruiters spierspanning en pijn in de paardenrug kunnen veroorzaken. Ze linkt in haar onderzoek de zware ruiters wel duidelijk aan te kleine zadels. De ruiter zit daardoor meer achterop, waardoor de gewichtsverdeling verstoord is. Dit kan leiden tot ongemak bij het paard en tijdelijke kreupelheid, die verdwijnt als de ruiter is afgestapt. Opvallend is dat de wervelkolom uitzet bij lichte ruiters en ruiters met een gemiddeld gewicht, maar een tegengestelde reactie laat zien bij zware en heel zware ruiters. Dyson brengt dit in verband met rugspierspanning bij de zware ruiter en spierpijn bij de heel zware ruiter. 

COMPLEXE MATERIE

Hm. Ziet het er dan per se slecht uit voor de stevige ruiter? Moet die dan maar niet meer rijden? Nee, zo simpel is het niet, stelt Dyson nadrukkelijk. Dat hangt af van meer factoren. Wellicht is de mate van gewicht dragen ook rasafhankelijk. Over het algemeen kan een bijvoorbeeld een fjord rond de 1.45m meer dragen dan een slanke Andalusiër van 1.65m. Het belangrijkste is dat paard en ruiter bij elkaar passen, los van gewicht of BMI, en dat het zadel zowel paard als ruiter past, stelt dr. Dyson. De paardenrug moet bijvoorbeeld lang genoeg zijn om een zadel te kunnen herbergen dat de ruiter past. Andere factoren die meespelen zijn exterieur, de fitheid en kracht van het paard, eventuele veterinaire problemen, de pasvorm en geschiktheid van het zadel, de rijkunst, balans, symmetrie, fitheid van de ruiter, de duur en intensiteit van de arbeid, de bodem en het terrein. 

HIPPISCHE ONDERNEMERS

Vooruitlopend hierop komt een aantal hippische ondernemers – unaniem met het oog op het welzijn van hun paarden al in actie. Een van hen is Krijn Schouten van Schouten Hippique bv in Almere. Schouten: ‘Je ziet aan iemand of die een maat meer heeft of niet. Als dat zo is, kijken we of we een passend paard hebben. We wegen niet, want dat vind ik te ver gaan. Als het niet kan, zeggen we dat ook. We kregen onlangs een meisje en dat was echt te zwaar. Ik heb haar en haar moeder uitgenodigd om het te bespreken. Je moet er voorzichtig mee zijn en tegelijkertijd niet bang zijn om het te benoemen. Ik ben erg begaan met mijn paarden en dit aspect hoort ook bij management, net zo goed als bijvoorbeeld betere zadels, hoofdstellen en huisvesting. Ik vind dat je daar als ondernemer iets mee moet. Het is ook niet alleen gewicht. Dat is maar één onderdeel. Je zet bijvoorbeeld iemand van 1,80 meter ook niet op een kleine pony.’

Annet van den Hoeven van Manege & Pensionstal De Vier Hoeven in Leusden stelt een concrete grens: ‘Onze gewichtslimiet is 85 kilo. Ik zag dat ruiters steeds zwaarder werden en dat de paarden er problemen door kregen, zoals rugproblemen en kreupelheden. Alle zadels zijn op maat gemaakt en de ruiter moet erin passen. De meeste mannen die hier lessen, wegen 85 tot 90 kilo. Toen ben ik gaan wikken en wegen. Ik besloot orde op zaken te stellen en de limiet in te stellen. Ik vraag mensen ook op de weegschaal te gaan staan, netjes onder vier ogen. Toen kreeg ik veel ellende over me heen, want ik zou discrimineren. Ook de andere kant maakte ik mee. Een aantal mensen besloot om af te vallen. En toen kwamen ze terug. Daar neem ik mijn petje voor af. Het is nu algemeen bekend en het staat ook op onze site. Als ik het nieuwe klanten uitleg, hebben ze er wel begrip voor. Natuurlijk speelt rijstijl een rol, maar als mensen me wel eens vragen of ik zou kiezen voor een ruiter van 50 kilo die het paard stoort of een ruiter van 100 kilo die in balans zit, zeg ik: “Ik kies voor die van 50 kilo, want het is mijn taak om die te leren rijden.” Mijn paarden staan op de eerste plaats. Zij moeten het werk voor me doen. Daarom trek ik een duidelijke grens.’

GEZOND LEVEN VOOROP

Karin Relleke verzorgt met haar bedrijf Pindakaat voeding-trainingsschema’s voor mensen, onder wie veel ruiters. Ze doet ook online coaching. ‘Ik ben jaren actief geweest in de paardensport en was werkzaam op een manege. Daarbij heb ik veel F-proeven gejureerd. Het viel me op een deel van de ruiters enigszins overgewicht heeft. Als je iets mankeert en daardoor aankomt, is dat natuurlijk een ander verhaal. Ik ben gewichtsconsulent en geen diëtist, dus iemand met een aandoening stuur ik door. Maar dat is niet van toepassing op de meeste mensen met overgewicht die ik zie.’

Het is een trend om gezond en fit te leven, maar de paardensport blijft nog wat achter, stelt Relleke vast, en daarmee doen we onszelf tekort. ‘We doen zo veel voor ons dier en zijn  welzijn, maar ik denk dat we daar nog een stap verder in mogen gaan en goed naar onszelf moeten kijken. Je vormt een team met je paard en als jij je beter voelt, zit je ook beter op je paard.’ Als het aan Karin ligt, zijn tijd en geld geen excuus. ‘Gezond eten is mogelijk voor elk budget en ook prima in te passen in een druk leven. Het gaat om een levensstijl en geen dieet, dat ook vaak niet vol te houden is. Je kunt feitelijk alles eten, als het maar met mate is. Aan de hand van een voedingsplan bepaal ik per persoon wat haalbaar is. Rij je paard, heb je een paard, werk je in de paarden? Bewegen is ook van belang. Dat hoeft echt geen vijf dagen sporten te zijn. Vaker de trap nemen en wandelen voldoen ook. Het kunnen kleine eenvoudige dingen zijn waarmee je je gezondheid vooruithelpt.’

In de topsport ziet ze weinig problemen wat gewicht betreft maar is wat gezondheid betreft nog wel winst te behalen. Dan zie je bijvoorbeeld dat iemand vergeet te eten of te veel ongezonde dingen eet. ‘Het echte gewichtsprobleem speelt meer in de recreatiesport. Ik was een tijdlang zelf ook te zwaar en spreek uit ervaring. Ik beweeg nu makkelijker, voel me fijner

in mijn vel, ben fitter. Het is grotendeels een kwestie van een knop omzetten. Je moet gezond leven als levensstijl zien, net als paarden dat zijn.’

Twijfel je over jezelf of jullie als combinatie? Deze checklist kan helpen:

• Wat is mijn gewicht?
• Hoe fit ben ik?
• Hoe staat het met mijn instructie?
• Hoe verhouden mijn paard en ik zich tot elkaar?
• Hoe ziet mijn paard eruit?
• In hoeverre is hij fit en gelijkmatig bespierd?
• Geeft hij blijk van hinder?
• Past mijn zadel goed, op het paard en onder mij?
• Wat kan ik doen om te optimaliseren?

TOCH IETS TE ZWAARLIJVIG OF NIET FIT?

• Gelukkig helpt ons paard bij het calorieën verbranden.
• Twee stallen met stro uitmesten, kruiwagens leegmaken, een pak stro opstrooien, vegen: 175 kcal.
• Twee stallen met zaagsel uitmesten, kruiwagens leegmaken, vegen: 168 kcal.
• Met de mestvork de mesthoop fatsoeneren gedurende vijftien minuten: 99 kcal.
• De kanten van de rijbaan uitharken gedurende vijftien minuten: 88 kcal.
• Te voet een springparcours met twaalf sprongen verkennen: 42 kcal.
• Losrijden en daarna het parcours hierboven springen: 148 kcal.
• Een halfuur rijden op vlakke bodem: 205 kcal.
• Te voet een crosscountryparcours verkennen gedurende 45 minuten: 195 kcal.
  (Bron: Horse&Hound)

Bron artikel: Paard&port