Leren paardrijden: Vaktermen springen 2

Er zijn héél veel termen die specifiek binnen de paardensport gebruikt worden. Leg iemand die niets van paarden weet maar eens uit wat ‘achter de loodlijn’, ‘niet aan het been’, ‘een halve ophouding maken’, ‘van hand veranderen’, ‘op het verkeerde been’ of ‘aan de teugel gaan’ betekent. Het springen heeft ook nog zijn eigen vaktermen. Hieronder vind je er vast een aantal en binnenkort lichten we er weer een aantal andere uit.

Schakelen
Onder schakelen verstaan we het vermogen van het paard om zijn lichaam (en de galopsprong) te verkorten en te verlengen. Als een paard niet kan schakelen dan vergroot dat de kans op een fout, doordat het moeilijker wordt om een afstand tot de sprong passend te rijden. Het paardenlichaam moet als een harmonica in elkaar kunnen schuiven en uit kunnen rekken. Dit is alleen mogelijk met een goede rug. Daarom moet een paard een zekere lengte in de rug hebben. Bij paarden die de hals sterk verticaal hebben, wordt de rug eerder wat weggedrukt. Beter is een wat meer horizontale aanzet, waardoor de bovenlijn als het ware één functioneel geheel wordt. Dit moet echter niet uitmonden in ‘te veel op de kop gebouwd’, waarbij de voorhand erg laag wordt. Deze paarden zijn namelijk vaak wat moeilijker te rijden.

Afzet
Een paard begint een sprong met de afzet en dit is eigenlijk bepalend voor de verdere afloop. De afzet begint bij de laatste galopsprong en eindigt op het moment waarop het achterbeen van de grond komt. Het is eigenlijk de enige fase in de sprong die nauwelijks verandert in de loop der tijd. Het is daarom al op jonge leeftijd te zeggen of het paard een goede of slechte afzet heeft. Met name het terugkomen op de hindernis en het terugspringen (zie verderop) zijn essentiële aspecten van de afzet. Bij de ideale afzet galoppeert een paard naar de hindernis toe en reageert op wat hij ziet. Hij verkort zijn galopsprong om energie op te bouwen. Daarbij remt hij voor af en brengt hij zijn achterbenen ver onder het lichaam. Voordat hij van de grond omhoog springt, brengt hij zijn hele lichaam terug en buigt hij nog meer in het achterbeen om een maximale op- en voorwaartse beweging te kunnen maken als hij afgaat. De afzet is het best te vergelijken met een veer die zich spant en wegschiet als je de uiteinden loslaat.

Afdruk
Afdruk is de kracht waarmee het paard zich met zijn achterbenen afzet. Een paard dat met veel afdruk springt, drukt zich met veel kracht van de grond af. Vaak wordt snel van de grond springen gelijkgesteld aan met veel afdruk springen. In sommige gevallen is dat ook zo, maar zeker niet altijd. Het snel van de grond springen, doelt op het voorbeen, terwijl het springen met veel afdruk betrekking heeft op het achterbeen.

Met de schoft omhoog springen
Als je in de afzet naar het paard kijkt, is het belangrijk om op de schoft te letten. Een paard dat met de schoft omhoog springt, kun je als ideaal beschouwen. Een paard dat zo springt, gebruikt zijn lichaam efficiënt en maakt optimaal gebruik van zijn rug. Het paard brengt zijn hoofd en hals omlaag als zijn lichaam omhoog gaat. Wat betreft het model en de aanzet van de hals, is het ideaal als het paard een ronde hals heeft die een beetje voor het lichaam is aangezet. Die heeft namelijk al het model om wat omlaag te gaan op de sprong. Een korte hals die als het ware bovenop de romp zit, is veel moeilijker naar voren en omlaag te brengen. Dit is ook het geval bij een paard met veel onderhals.

Ongelijk in het voorbeen
Ongelijk in het voorbeen is een lastige variant op het ideale voorbeengebruik. Een paard dat bijvoorbeeld in de rechtergalop in de afzet zijn rechtervoorbeen terugbrengt en vervolgens met het terugbrengen van het been ook de rechterschouder terugbrengt, is ongelijk in het voorbeen. Boven de hindernis kan het paard dan uit evenwicht raken, waardoor er problemen ontstaan. In extreme gevallen kan hij zelfs wat kantelen. Dit lastige probleem is alleen met vertrouwen en ervaring te verbeteren.

Snel van de grond
Een paard heeft aparte momenten waarop de voorbenen en de achterbenen van de grond loskomen. Snel van de grond springen heeft betrekking op de voorbenen. Een paard dat snel van de grond springt, maakt een heel snelle opwaartse beweging met het voorbeen. Het is ideaal als een paard heel snel van de grond springt en elektrisch is. Toch zijn er genoeg paarden die langzaam van de grond springen en ook zeer goede resultaten behalen.

Terugkomen op de hindernis
Het verkorten van de galopsprong noem je terugkomen op de hindernis. Het terugkomen op de hindernis is een zeer belangrijke eigenschap voor een springpaard. Een paard dat de galopsprong niet kan verkorten, moet je altijd precies goed bij de hindernis brengen. Bij het losspringen van jonge paarden is heel duidelijk te zien of een paard kan terugkomen op de hindernis. Een paard dat in het losspringen niet op een mooie afstand bij de hindernis komt, kan verkorten en zo alsnog goed uitkomen. Als hij niet kan verkorten zal hij te vroeg of te laat afgaan. Ook in een dubbel- of driesprong kan deze kwaliteit tot uiting komen. Als de afstand wat krap staat, zal een paard dat niet kan verkorten snel een fout krijgen.

Terugspringen
Het terugbrengen van het lichaam op de achterhand noem je terugspringen. Het niet kunnen terugspringen, ligt heel dicht bij het niet terugkomen op een hindernis. Een paard dat niet kan terugspringen is niet in staat om zijn lichaam genoeg terug te brengen op de achterhand en zal dan in de afzet naar voren springen. Paarden dit moeite hebben met terugspringen kunnen zich met een snel voorbeen vaak voor nog redden, maar komen achter in de problemen als het wat hoger wordt. Ze creëren geen ruimte om de achterbenen van de hindernis weg te houden. Op de eerste balk van een oxer of op een steilsprong wordt dan vaak een fout gemaakt. Terugspringen is één van de belangrijkste eigenschappen van een springpaard. Bovendien kun je het al op jonge leeftijd herkennen en wordt het eigenlijk nooit beter op latere leeftijd. Het zegt daarom al veel over de toekomstmogelijkheden van een paard. Wat betreft exterieur is het voor een springpaard belangrijk dat het achterbeen niet achter het lichaam staat. Als het achterbeen achter de massa staat, kan een paard het moeilijk onderbrengen en daarom zal het paard moeilijk terugkomen op de hindernis en terugspringen.

Heb je nog vragen over vaktermen in het springen? Vraag dan je instructeur om je te helpen. 

Eerder verschenen in de reeks 'Leren Paardrijden - Springen' de volgende artikelen:

Verlichte zit
Lijnen en hindernissen
Losrijden
Fasen van een sprong
Grondtempo, controle en ritme bij het springen
Parcoursverkennen en rijden
Springtermen
Springtechniek van het paard
Combinaties en lijntjes
Afstanden tussen de hindernissen
De galop van een springpaard

Meer weten?
De informatie uit bovenstaand artikel vind je in de boeken brons en zilver van onze ruiteropleiding ‘Leer paardrijden met Plezier’. Je kunt deze boeken sinds kort bestellen in onze webshop. De boeken kosten €27,50 per stuk, maar ben je lid van de KNHS dan betaal je maar €15,95.

De KNHS Ruiteropleiding bestaat uit drie fasen (brons, zilver en goud) en leidt op van eerste paardrijles tot en met het hoogst haalbare niveau. De ruiteropleiding wordt aangeboden op FNRS-maneges. De dichtstbijzijnde manege bij jou in de buurt vind je hier. Heb je een eigen paard vraag dan je instructeur om je te helpen de theorie om te zetten in de praktijk.