#Woensdagwelzijnsweetje Hormoon gerelateerde hoefbevangenheid

Paarden die aan EMS lijden kunnen de volgende verschijnselen laten zien:

• Verhoogd risico op hoefbevangenheid (zichtbaar of sluimerend) met of zonder duidelijke andere oorzaak.
• Ontregeling van de insuline huishouding te zien aan de te hoge waardes van insuline in het bloed of door een abnormale reactie van de insuline afgifte op suiker in het bloed.
• Een toename van vetweefsel op specifieke plekken op het lichaam zoals langs de manenkam, de staartaanzet en achter de schouder (regionaal) maar ook over het gehele lichaam (gegeneraliseerd).

EMS, Insuline ontregeling en hoefbevangenheid

Eén van de meest ernstige problemen die gezien wordt bij paarden met EMS en overgewicht is de insuline ontregeling en het daarbij horende verhoogde risico op het ontstaan van hoefbevangenheid. Overgewicht kan bijdragen aan een nog ernstigere insuline ontregeling. In geval van insuline ontregeling is het lichaam niet (goed) meer in staat om door middel van de normale hoeveelheid van het hormoon insuline te reageren op de bloedsuiker(glucose) spiegel. Als resultaat moet er meer insuline geproduceerd worden of blijft deze te lang te hoog. We weten dat door deze insuline ontregeling paarden veel gevoeliger worden voor hoefbevangenheid, maar hoe dit helemaal precies ontstaat is nog onbekend. Hoefbevangenheid wordt als één van de belangrijkste klinische problemen gezien bij paarden met EMS.

Overgewicht en EMS

Overgewicht ofwel obesitas heeft een negatieve invloed op de gezondheid en welzijn van je paard en is vaak geassocieerd met EMS. Het is bij paarden één van de meest belangrijke gezondheidsproblemen die we tegenwoordig zien. Er zijn namelijk steeds meer te dikke paarden. Jammer genoeg kan overgewicht vele nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid van het paard. Het ontstaan van overgewicht is eigenlijk heel simpel. Overgewicht ontstaat als er een disbalans optreedt  tussen de energie opname en het energie verbruik. Wanneer je paard meer energie opneemt dan dat hij verbruikt, zal zijn lichaam deze extra energie opslaan in extra kilo’s. Eigenlijk simpel gezegd; de  combinatie van te veel eten en te weinig beweging zorgt er voor dat overgewicht ontstaat. De  huisvestings- en omgevingsfactoren spelen natuurlijk een rol zoals op stal staan en training. Paarden die veel op stal staan, hebben minder beweging en verbruiken daarom minder energie, daarbij worden de meeste paarden niet intensief getraind (pas vanaf het Z-niveau wordt een training gezien als intensief).

Hierdoor hebben zeker de paarden die alleen recreatief gebruikt worden een verhoogd risico op het ontstaan van overgewicht.

Normaal gesproken schommelt het gewicht van het paard gedurende het jaar. In het voorjaar en in de zomer wanneer er veel jong gras beschikbaar is, zullen paarden over het algemeen in gewicht toenemen. Dit is op zich niet direct een probleem, want deze extra vetreserves hebben ze normaliter nodig in de winter wanneer er minder eten beschikbaar is. Op deze manier fluctueert het gewicht van het paard door het jaar heen, maar blijft deze gezien over een langere periode stabiel. Tegenwoordig hebben paarden deze vetreserves echter niet meer nodig om de winter door te komen, omdat wij onze paarden het hele jaar voldoende voer kunnen geven. Hierdoor worden de vetreserves die in de zomer opgebouwd worden in de winter niet verbruikt en ontstaat het overgewicht. Om het ingewikkelder te maken kan er ook een verschil bestaan tussen de rassen in insuline gevoeligheid. Daarbij zijn veel paarden met EMS de paarden die niet veel voeding nodig hebben en soms dik lijken te worden van de lucht – de zg. easy keepers. Denk hierbij aan de sobere rassen, zoals Shetlanders, Welsh Pony’s en andere koudbloeden. Deze hebben een verhoogd risico op overgewicht. Doordat deze rassen van oorsprong gewend zijn om zich te onderhouden met schrale voeding, is hun metabolisme zo aangepast dat ze hier perfect mee om kunnen gaan. Echter op het moment dat deze paarden eten krijgen wat hoog is in energie zullen ze de overtollige energie snel opslaan in vet. Deze zeer efficiënte manier van met energie omgaan wordt ook veel gezien bij paarden met EMS en overgewicht. Daarbij zijn dit ook vaak rassen die wat minder intensief getraind worden. Paarden met het grootste risico op overgewicht zijn paarden die van oudsher een heel schraal rantsoen hadden, de paarden die licht of niet getraind worden maar ook bijvoorbeeld de paarden die een meer dominante positie in de kudde hebben.

Paarden kunnen vet op verschillende plekken in het lichaam opslaan. Dit kan bijvoorbeeld onder de huid en wordt het oppervlakkige vetweefsel genoemd. Dit is het vet wat wij kunnen voelen en wat bijvoorbeeld gebruikt wordt bij de Body Condition Score (BCS). Doordat je het oppervlakkig vetweefsel kunt zien en voelen, is dit een goede indicator voor jou als eigenaar/verzorger om in de de gaten te houden of je paard te dik is. Echter kan een paard ook inwendig vet opslaan. Dit vet bevindt zich tussen de organen en kunnen wij aan de buitenkant niet zien of voelen. Ook al kunnen wij het inwendige vetweefsel niet zien, het helaas heeft wel een groot effect op de gezondheid van het paard.

Waarom is dit schadelijk?

Vetweefsel is niet alleen een energiereserve opslag maar is ook een actief weefsel. Dat wil zeggen dat er verschillende hormonen en ontstekingsmediatoren kunnen worden geproduceerd. Wanneer er dus meer vetweefsel aanwezig is, zullen er meer van deze stoffen in het lichaam terecht komen en andere lichaamsprocessen beïnvloeden. Om deze redenen wordt overgewicht zelf ook wel beschreven als een endocrien probleem: het heeft namelijk een effect op de hormoonhuishouding in het lichaam. Er bestaat zelfs het idee dat dit vet ervoor zorgt dat het lichaam als het ware in een staat van chronische ontsteking terecht kan komen. In ieder geval zorgt het voor nog ergere insuline ontregeling en daarmee voor een verhoging van het risico op het ontstaan van hoefbevangenheid.

Hoe zit het dan met een te dikke manenkam?

Een dikke manenkam wordt vaak geassocieerd met insuline ontregeling en EMS. Paarden met EMS hebben namelijk vaak een kenmerkende vetopslag langs de manenkam. Deze wordt dan dik en hard, waardoor je hem moeilijk heen en weer kan bewegen; dit wordt ook al wel de ‘Cresty Neck Score’ genoemd en is dus belangrijk om goed in de gaten te houden. Een score van 3 of hoger komt vaker voor bij paarden met EMS.

 

Figuur 1. De Cresty Neck Score (Carter et al. 2009)

Hoe kan EMS worden vastgesteld?

Om EMS vast te stellen is het belangrijk om zoveel mogelijk informatie te hebben over het paard; hoe zit het met de voeding, de beweging, maar ook de medische geschiedenis van het paard is erg belangrijk. Voor EMS is het bijvoorbeeld belangrijk te weten of het paard vaker, regelmatig, of misschien zelfs continu hoefbevangen is of is geweest. Dit kan ook in hele lichte vormen zijn. In sommige gevallen kan de hoefbevangenheid gemist worden, omdat het gezien wordt als gevoeligheid na bekapping of een zoolkneuzing. Een goed uitgangspunt om EMS vast te stellen is om te kijken naar de vetverdeling over het lichaam door de Body Condition Score en de Cresty Neck Score te gebruiken. Ondanks dat overgewicht alleen niet betekent dat het paard EMS heeft, hebben te dikke paarden wel een grotere kans om het te hebben. Ook kun je kijken naar de hoeven  van het paard. Paarden die hoefbevangen zijn geweest hebben vaak duidelijke groeiringen op de hoeven. Om EMS te diagnosticeren zal je de hulp van de dierenarts nodig hebben. De dierenarts zal naast het lichamelijk onderzoek mogelijk voorstellen ook röntgenfoto’s van de hoeven te maken en/of verschillende (bloed)testen te doen waarvan de uitslagen wijzen op EMS.

Management van EMS

Het positieve aan EMS is dat op het moment dat het paard geholpen wordt om gewicht te verliezen, en dus zijn vetreserves te verminderen, de insuline huishouding in het lichaam weer beter gereguleerd kan worden. Mede dankzij het feit dat er bepaalde rassen zijn die een hoger risico hebben op het ontwikkelen van EMS, is het heel erg belangrijk om de voeding, huisvesting, training en management van je paard te optimaliseren en op die manier de problemen die bij EMS komen kijken, binnen de perken te houden.

Lees hier het artikel over hormoongerelateerde hoefbevangenheid uit Paard&Sport 1-2019.

Powered by Boehringer Ingelheim Animal health | Partner paardenwelzijn KNHS

Tekst: Boehringer Ingelheim Animal Health
Overname tekst en beeld niet toegestaan