100 jaar KNHS & paardenwelzijn: Van veelzijdigheid troef naar meer van hetzelfde

Om die vraag te beantwoorden, zetten we maandelijks een onderwerp centraal dat direct of indirect te maken heeft met het welzijn van het (sport)paard. Denk aan topics als training, ontwikkeling van de sport, regelgeving, huisvesting, transport, voeding, gezondheid/levensverwachting, voorlichting/bewustwording en vermenselijking. Per onderwerp kijken we naar de ontwikkelingen gedurende de eeuw die achter ons ligt. Dit keer staat het soort werk en de intensiteit ervan voor de paarden centraal.

Veelzijdige Marcroix
Wie de wekelijkse weetjes over 100 jaar KNHS volgt, heeft kunnen lezen hoe Marcroix, een van de beroemdste paarden uit onze sporthistorie, gedurende zijn leven veelzijdig werd ingezet. Hij behaalde met Charles Pahud de Mortagnes voor de oorlog meerdere (gouden) medailles op verschillende Olympische Spelen in de military, die toen nog veelzijdiger (en zwaarder) was dan de eventing, zoals deze discipline vandaag de dag heet. Daar bleef het niet bij voor Marcroix. Buiten de sport deed hij dienst als officierspaard bij de troepen, zoals veel sportpaarden in die vooroorlogse periode ‘dienstplichtig’ waren. Gedurende de Tweede Wereldoorlog was er vanzelfsprekend geen ruimte voor de sport, maar dat betekende niet dat Marcroix, wiens berijder een periode in krijgsgevangenschap verkeerde, stil kwam te staan. Het legendarische wedstrijdpaard heeft in de oorlogsjaren allerlei ‘gewoon’ werk mogen verrichten en werd vooral voor de wagen gespannen.

Nog geen fulltime sportpaarden
Nu is het voorbeeld van Marcroix extreem, maar het geeft wel aan dat (sport)paarden -zelfs de allerbesten- halverwege de vorige eeuw anders werden ingezet. Zeker bij de landelijke ruiters waren er zowel voor als na de oorlog geen paarden te vinden die als fulltime sportpaard door het leven gingen. De basis van de landelijke sport ligt in agrarisch Nederland en paarden waren er in die tijd voor het werk op het land. In het voorjaar werden ze ingezet om de akkers voor te bereiden voor het zaaien en voor het zaaien zelf. Dan was er een rustperiode en volgde de oogsttijd. In de drukke periode liepen de paarden het leeuwendeel van de dag op de akkers. En ’s avonds? Dan stonden ze niet massaal stil. Een groeiend aantal boerenzonen -vrouwen te paard vormden een ware zeldzaamheid- ging met het werkpaard van thuis op pad om te rijden op de rijvereniging.

Druk op concours
Tot ver in de jaren vijftig was het werk op het land de hoofdtaak van veel paarden. De mechanisatie veranderde deze situatie en maakte van de sport het hoofddoel. En binnen deze sport was het veelzijdigheid troef. Op concours liepen de paarden op dezelfde dag een dressuurproef, springparcours, in het acht- of viertal en mee in de parade. Buitenritjes behoorden tot het vaste ritueel en veel paarden kwamen ook in de cross in actie. Daar stond tegenover dat er in de winter weinig tot geen landelijke wedstrijden verreden werden en de paarden beduidend meer stilstonden.

Afgenomen intensiteit
Het contrast met het heden is best groot. De inzet van onze paarden is het jaar rond, zowel in de winterperiode als in de zomer, constant geworden en zeker in de topsport wordt er op basis van toegenomen (wetenschappelijke) kennis en ervaring veel beter toegewerkt naar piekmomenten in training en wedstrijden. Daar staan andere ontwikkelingen tegenover. Waar het vroeger veelzijdigheid troef was voor de paarden, is het nu meer van hetzelfde geworden. Ruiters die de 20x40 baan niet meer uitkomen, waren ooit ondenkbaar, al neemt het besef toe dat het juist voor het (mentale) welzijn van het paard (en ruiter) goed is om toch die variatie op te zoeken.

Ook de intensiteit van het gevraagde werk is duidelijk over de gehele linie afgenomen. Dit in combinatie met royaal van nutriënten voorziene voeding, die paarden aangeboden krijgen, brengt ons tot de uitspraak dat veel paarden het eigenlijk ‘te goed hebben’, waardoor we net als bij mensen ook bij paarden obesitas als een serieus probleem zien van deze tijd. Oftewel, er mag gerust een tandje bij! Paarden blijven atleten en worden, mits goed opgebouwd, niet slechter van intensievere training.     

Op foto Maxime van der Vlist met Bailey, uit een eerder verschenen artikel in Paard&Sport over je sportpaard trainen in het bos. 

Kijk hier voor het vorige artikel in deze reeks: Ontrafeling van het mysterie paard