Zomereczeem (staart- en maneneczeem)

Heeft je paard jeuk? Jeuk kan veel oorzaken hebben, zoals luizen, mijten, een worminfectie of zomereczeem. Als je niet zeker weet of het zomereczeem is, raadpleeg dan eerst je dierenarts om zaken uit te sluiten en de juiste diagnose te stellen

Tips bij zomereczeem

• Voorkomen is beter dan genezen, dus zodra je de eerste knut ziet vliegen pak je je paard goed in met een eczeemdeken. Een eczeemdeken is tot dusver het beste medicijn tegen zomereczeem.
• Spray je paard en de deken in met een goede anti-vliegenspray.
• Er zijn veel crèmes, zalven en shampoos op de markt die in meer of mindere mate kunnen bijdragen aan het stillen van de jeuk. Het is een kwestie van proberen wat bij jouw paard helpt. Het belangrijkste is om de huid soepel te houden.
• Knutten komen af op vochtige plekken, dus zorg ervoor dat er geen emmers of bakken met stilstaand water in de omgeving van je paard staan. Staat je paard in een weide die grenst aan een sloot of waterpoel? Vraag je dan af of dit de meest geschikte plek is voor een paard met zomereczeem. Kun je je paard in een andere wei zetten? In sommige gevallen kun je je paard zelfs beter (tijdelijk) verhuizen. Eczeempaarden gedijen het beste in open, winderige weides in de buurt van de kust.
• Knutten zijn het meest actief rond schemering. Staat je paard 's nachts op stal? Zorg er dan voor dat je hem binnenhaalt voordat het gaat schemeren. Of zet hem juist na de schemering buiten en haal hem voor de ochtendschemering weer binnen.
• Er zijn paarden die zulke ernstige klachten hebben dat ze zich tot bloedens toe schuren. Ontsmet in dat geval de wondjes goed om infecties te voorkomen. Zijn de problemen ernstig, raadpleeg dan altijd je dierenarts. Die kan corticosteroïden voorschrijven om de allergische reactie tijdelijk te onderdrukken. Let wel: dit is een tijdelijke oplossing met als mogelijke bijwerking bijvoorbeeld hoefbevangenheid.

Wat is staart- en maneneczeem?

Staart-en maneneczeem (SME) komt door overgevoeligheid voor stoffen uit het speeksel van knutten (Culicoïdes). Knutten zijn heel kleine mugjes die je op mooie zomeravonden soms in wolken ziet hangen en die ook mensen kunnen prikken. Het ene paard is van nature meer gevoelig dan de andere en dat geldt ook voor rassen zoals het Friese paard, Shetlanders, IJslanders en Gelderse paarden. 

Kun je knutten voorkomen?

Knutten houden van bosrijke gebieden met beschutting en vochtige gebieden om hun eitjes te leggen. Ze houden niet van kou en vermenigvuldigen zich niet bij temperaturen onder de 5 graden. Hoewel er niet veel onderzoek is, komen na een koude winter de knutten doorgaans in kleine aantallen en pas later in het voorjaar. Knutten kunnen niet goed vliegen en houden dus niet van winderige plekken. De Engelsen zeggen niet voor niets dat je een paard met SME op een winderige heuvel moet laten grazen. Helaas hebben wij weinig heuvels en moeten wij andere maatregelen nemen om te voorkomen dat paarden die gevoelig zijn voor SME worden gebeten. Knutten zijn het actiefst in de avondschemering, maar alleen dan opstallen is voor een echt gevoelig paard helaas niet voldoende.

Symptomen van zomereczeem

De meeste paarden met SME hebben jeuk aan manen en staart en gaan daar schuren. Daar komt de naam ook vandaan. De buik kan ook meedoen en soms heeft een paard alleen maar last van jeuk op de buik. In zulke gevallen is SME  wat moeilijker te herkennen. Verder treden de symptomen alleen in het voorjaar, de zomer en de herfst op, omdat knutten niet goed gedijen wanneer het koud is. De symptomen worden meestal vanaf twee- à driejarige leeftijd gezien. Sommige paarden beginnen al vroeger en andere later, mogelijk omdat ze dan pas in contact met knutten komen.

Behandeling van zomereczeem

Er is geen goede behandeling tegen SME. De jeuk kan worden onderdrukt met corticosteroïden, maar aan het geven van deze hormonen kleven grote nadelen. Zo kunnen paarden en pony’s die daar gevoelig voor zijn hoefbevangenheid ontwikkelen. Het beste is om te voorkomen dat een gevoelig paard door knutten wordt gebeten. Dit kan natuurlijk door het paard binnen te houden, maar dat is niet paardvriendelijk. Ook is het lang niet altijd mogelijk het paard op een winderige plek te weiden. Daarom is het doorgaans beter om het paard lekker buiten te laten lopen met een goede insectwerende deken.

Er zijn uitstekende knuttendekens te koop. Die hebben een halsdeel en een buikdeel, soms is ook een hoofdkap nodig. Paarden met SME lijken zo'n deken graag te dragen. Je kunt de deken combineren met insectenwerende middelen. Het is heel belangrijk om ruim op tijd met de deken te beginnen, want als het paard eenmaal is gebeten en dus veel jeuk heeft wordt een nieuwe deken snel stuk gemaakt. Soms zijn de knutten eind maart of begin april alweer terug. Als je weet of denkt dat jouw paard of pony SME heeft, overleg dan vroegtijdig met de dierenarts wat in jouw omstandigheden de beste oplossing is om dit seizoen de problemen voor je paard zo veel mogelijk te voorkomen.

Prof. Dr. Marianne Sloet is als hoogleraar Inwendige Ziekten van het Paard werkzaam bij de Universiteitskliniek voor Paarden in Utrecht (www.diergeneeskunde.nl).
Foto's: Arnd Bronkhorst